سر فصل مطالب
اختلال شخصیت
مقدمه :
همه انسانها شخصیت دارند شخصیت را میتوان اینگونه تعریف کرد ویژگیهای دائمی که تعیین میکند فرد به رویدادها و تجربههای زندگی(رویدادهای زندگی عبارتند از چالشها شکستها فرصتها موفقیتها و سرخوردگیها) چگونه واکنش نشان میدهد شخصیت ابزاری است برای دیگران که فرد را با آن شناسایی کنند با آنها سازگار میشود و به آنها واکنش نشان دهند بنابرین شخصیت چیزی است که آن را در درون تجربه میکنیم و از بیرون به دیگران نشان میدهیم ویژگیهای اصلی شخصیت نسبتا دائمی و ثابت هستند.
اما اکثر مردم بر اساس تجربههای خود متحول میشوند برای واکنش نشان دادن در مقابل رویدادهای زندگی رفتارهای جدید و موثرتری یاد میگیرند و این یادگیری به آنها اجازه میدهد که با موفقیت بیشتری با الزامهای زندگی سازگار شوند در مقابل بعضی از مردم برای مقابله با چالشهای زندگی روشی انعطاف ناپذیر و سختگیرانه پیش میگیرند آنها به ندرت رفتارهای خود را در واکنش به رویدادها تغییر میدهند یا رفتار جدیدی یاد میگیرند روش آنها برای مقابله با رویدادهای زندگی ثابت و نامتغیر است و این موضوع برای آنها پیامدهای دردسرسازی نیز به همراه میآورد.
علائم رایج عبارتند از افراد انعطاف ناپذیر که در زندگی دیگران مشکل به وجود میآورند و به طور دائم خود و اطرافیانشان را از لحاظ روحی و روانی زجر میدهند این ویژگی معمولاً در کسانی دیده میشود که به اختلال شخصیت (Personality disorder) مبتلا هستند اختلالات شخصیت روند رفتاری ثابت و دائمی است که از انتظارات جامعه فاصله زیادی دارد افراد مبتلا به اختلال شخصیت روشهای غیر عادی در تفسیر رویدادها دارند همچنین در نوسانات روحی غیر قابل پیشبینی یا رفتارهای بیپروا و ناگهانی و بدون تفکر قبلی تکانشی از ویژگیهای دائمی آنهاست که موجب اختلال و نقص در عملکرد اجتماعی شغلی و عاطفی آنها میشود این روند رفتاری معمولاً از نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع میشود.
شناسایی و درمان اختلالات شخصیت برای سلامت روان و کیفیت زندگی خود فرد و همچنین نزدیکان وی مثل والدین ، همسر ، فرزند و دوستان بسیار حائز اهمیت است.
در این راستا تست های زیادی برای سنجش شخصیت افراد طراحی شده که معتبر ترین انها تست mmpi و تست mcmi است که نیمرخ شخصیت افراد را به طور دقیق ترسیم میکند و در صورت نیاز به روانپزشک و
روانشناس به ما هشدار میدهد.
انواع اختلال شخصیت :
اختلالات شخصیت را بر اساس شباهتهای توصیفی آنها به سه گروه تقسیم میکنند
افراد مبتلا به اختلالات گروه A
اختلالات شخصیت پارانوئید(Paranoid personality disorder) اسکیزوئیدو اسکیزوتایپال( Schizotypal personality disorder)عمولاً عجیب و غریب به نظر میرسند.
افراد مبتلا به اختلالات گروهB
اختلالات شخصیت ضد اجتماعی(Antisocial personality disorder)
اختلال شخصیت مرزی( Borderline personality disorder)
اختلال شخصیت نمایشی(histrionic personality disorder)
اختلال شخصیت خودشیفته( Narcissistic personality disorder)
معمولاً دراماتیک هیجانی غیر قابل پیشبینی به نظر میرسند.
اختلال گروه C
شامل اختلالات شخصیت اجتنابیAvoidant)
personality disorder)
اختلال شخصیت وابسته( dependent personality disorder)
اختلال شخصیت وسواسی اجباری( Obsessive-Compulsive Disorder (OCD))است
وجهه اشتراک این اختلالات ترس و اضطراب است.
اختلال شخصیت پارانوئید
افراد مبتلا به این اختلال شخصیت همیشه درباره دیگران شکاک هستند و به آنها اعتماد ندارند آنها حرفهای بدون منظور دیگران را ترسناک اضطراب آور مییابند و نیاتشان را بدخواهانه تلقی میکنند مبتلایان به اختلالات شخصیت پارانوئید در هر رویدادی به جستجوی یک تهدید پنهان میپردازند و عدم اعتمادشان به دیگران فراگیر و غیر قابل تغییر است اگر کسی بگوید که تفسیر پارانوئیدی آنها ممکن است اشتباه باشد به خود گوینده نیز شک میکنند و اعتمادشان را از دست میدهند به همین دلیل افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید از دوستیهای نزدیک اجتناب میکنند ناگهان از دست دیگران خشمگین میشوند و نسبت به آنها پرخاش میکنند و آنقدر به دیگران بدبین و بی اعتماد میشوند که
نمیتوانند کار خود را به خوبی انجام دهند این افراد اغلب فکر میکنند که دیگران به آنها خیانتی عمیق و برگشت ناپذیر مرتکب شدهاند چند برای اثبات آن هیچ سند عینی ندارند آنها حتی گفتههای تحسین آمیز و با حسن نیت دیگران را ایراد جویی تلقی میکنند مثلاً اگر کسی به افراد مبتلا به اختلال شخصی شخصیت پارانوئیدی پیشنهاد کار بدهد اینطور تفسیر خواهند کرد که پیشنهاد کننده به طور غیر مستقیم میخواهد نشان دهد که آنها بیکار هستند یا در شغل فعلی خود موفق نیستند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید همیشه گوش به زنگ هستند تا نیات بدخواهانه دیگران را کشف کنند کینه به دل میگیرند به محض آنکه فکر میکنند کسی از آنها ایراد گرفته به او حمله میکنند مردم را حسود میدانند و برای اثبات حرف خود دلایل سطحی و بیمنطق ارائه میدهند آنها فکر میکنند که در مقابل افراد بدخواه باید از خود دفاع کنند و به همین دلیل معتقدند که باید روی اطرافیان به شدت کنترل داشته باشند و در نتیجه از آنها به دادگاه شکایتهای حقوقی میکنند مچنین دیگران را مسئول همه مشکلات زندگی خود میدانند.
اختلال شخصیت اسکیزوئید
مبتلایان به اختلال شخصیت اسکیزوئید افرادی منزوی هستند که با هیچکس رابطه ندارند یا روابط آنها بسیار محدود است مثلاً تنها با یک خویشاوند درجه اول آنها هیجانات عادی نشان نمیدهند و از فعالیتهای مختلف لذت روحی یا فیزیکی زیادی نمیبرند بیشترین وقت خود را تنها باشند و به مشاغل یا تفریحاتی بپردازند که ملزم به تعامل با دیگران ثلاً نگهبانان شیفت شب یا رانندگان تریلی این افراد اگر تماس اجتماعی نسبتاً اندکی داشته باشند میتوانند در شغل خود موفق و موثر باشند با این حال ترجیح میدهند از دیگران دور باشند و شغلهای انفرادی پیشه کنند نه تحسین و نه ایرادگیری آنها را تحت تاثیر قرار نمیدهد و فعالیتهای فکری و مکانیکی مثل بازیهای ریاضی یا کامپیوتری را به تجربه های زندگی واقعی ترجیح میدهند.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزو تایپال رفتار و افکار نامتعارف عجیب و غریب دور از ذهن و غیر طبیعی نشان میدهند و روابط میان فردی بسیار ضعیفی دارند و فکر میکنند که توانایی فوق حسی حس برتر حس ششم دارند یا میتوانند به شیوه جادویی در رویدادهای بیرونی تاثیر بگذارند مثلاً قبل
از اینکه مردم دهانشان را باز کنند توانم پیشبینی کنم که چه میخواهد بگوید و بعضی از آنها به طور مکرر دچار دیلوژن میشوند مثلاً احساس میکنم که پدر مرحومم دارد به من نگاه میکند به عنوان یک مثال دیگر اگر همسرش بچه را برای قدم زدن بیرون ببرد ممکن است باور داشته باشد که خودش چند دقیقه قبل به لزوم این کار فکر کرده بود این افراد گاهی دست به کارهای خرافاتی میزنند و اعتقاد دارند که با این کار یکی از دوستان یا بستگان از گزند حوادث بد حفظ میشود.
به علت همین رهای جادویی وارد گروههایی میشوند که به موضوعات غیر عادی مثل طالع بینی رویدادهای فرازمینی مثل ربوده شدن توسط موجودات فضایی یا موضوعات مذهبی انحرافی میپردازند صحبتهای آنها به شدت ز گزافه گویی و حرفهای بیربط است و از کلمات به شیوههای غیر عادی استفاده میکنند اما برخلاف افراد اسکیزوفرن عبارات و جملاتشان قابل فهم است افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزو تایپال در موقعیتهای اعی عادی نمیتوانند به راحتی با دیگران تعامل داشته باشند آنها زود مضطرب میشوند و ممکن است کوچکترین حرفهای دیگران را به حساب تهدید خطر و توطئه بگذارند به همین دلیل هیچ دوست
صمیمی ندارند یا تعداد آنها بسیار کم است دیگران آنها را جغد خطاب میکنند زندگیشان معمولا بی هدف و بیثمر است این خصوصیات مثل سایر خصوصیات همه اختلالات شخصیت در اوایل بزرگسالی ایجاد میشود و در طول عمر ادامه مییابد وارد عجیب و غریب در افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزو تایپال فقط به تفکر و رفتار محدود نمیشود این افراد ممکن است ظاهر فیزیکی عجیب و غریب یا بسیار منحصر به فرد داشته باشند که در طرز لباس پوشیدن و بهداشت شخصی آنها مشخص است ظاهر غیر عادی به اضافه اضطراب اجتماعی مفرط و پارانویا ممکن است به اضطراب اجتماعی آنها منجر شود.
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
ویژگی اصلی اختلال شخصیت ضد اجتماعی م رعایت حقوق دیگران و احترام نگذاشتن به آنهاست این ویژگی در کودکی آغاز میشود و در بزرگسالی ادامه مییابد رفتار افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی خارج از استاندارد های اجتماعی رفتار اخلاق و وجدان است با رفتار جنایی در بزرگسالی ارتباط مستقیم دارد برای مثال تحقیق نشان میدهد که در آمریکا ۴۷ درصد زندانیان مرد و ۲۱ درصد
زندانیان زن معیارهای اختلال شخصیت ضد اجتماعی را دارند و این نسبت چندین برابر نرخ شیوع در مردم جامعه است برای اینکه فرد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی تشخیص داده شود اید ویژگیهای زیر را داشته باشد
خوش اخلاقی وش برخوردی جذابیت ظاهری و سطحی و باهوش به نظر رسیدن در واقع خصوصیاتی جذب کنندهای که دروغین هستند
احساسات و هیجانات سطحی و فقدان همدلی احساس گناه یا پشیمانی
رفتارهایی که نشان میدهند فرد در زندگی خود برنامه خاصی ندارد یا در زندگیش نظم وجود ندارد
درس عبرت نگرفتن از تجربهها نگران هیچ چیزی نشدن و اصلاً اضطراب نداشتن
غیر قابل اعتماد بودن ناتوانی در یافتن دوستان صمیمی و راستگو و درست کار نبودن
بعضی روانشناسان بالینی در اختلال شخصیت ضد اجتماعی دو نوع صفت را مشخص کردهاند اولین صفت بیتفاوتی بیاحساسی و خودخواهی است به این صورت که فرد از کارهای خود احساس پشیمانی نمیکند و نمیتواند با دیگران همدلی داشته باشد دومین ویژگی سبک زندگی خاصی است که به علت
فکر نکردن قبل از عمل کردن تکانشگری و پرخاشگری به وجود میآید افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی به فکر امنیت خود و دیگران نیستند و این واقعیت بیفکری تکانشگری پرخاشگری و عدم دوراندیشی آنها دیده میشود افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولاً به علت رانندگی خطرناک به طور فراوان تصادف میکنند ین تصادفات معمولاً شدید هستند به تجاوز جنسی یا خشونت فیزیکی دست میزنند از جمله کتک زدن همسر یا فرزندان در زندگی روزمره این افراد بیفکری تکانشگری و پرخاشگری دیده میشود.
آنها دایما شغل خود را ترک میکنند دون آنکه برای به دست آوردن شغل دیگری برنامهای معقول داشته باشد نمیتوانند قرضهای خود را بپردازند و شکم افراد وابسته به خود را سیر کنند اما این ویژگیها نباید به دلیل اختلالات دیگری مثل اسکیزوفرنی یا اختلالات دو قطبی و غیره باشد و فرد نیز باید حداقل سن ۱۸ سال داشته باشد.
اختلال شخصیت مرزی
ویژگیهای اصلی اختلال شخصیت مرزی عبارتند از بیثباتی در روابط شخصی عدم اعتماد به نفس تغییر دائمی طرز تفکر و عقیده درباره خود تغییرات خلقی
غیر قابل پیشبینی و رفتار بی فکر و بیپروا
این ویژگیها عمومیت دارند از کودکی شروع شدهاند افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی از طرد شدن میترسند این حالت باعث میشود که از همان جلسه اول آشنایی با دیگران محکم به آنها بچسبند رابطهای بسیار صمیمی و پر از کشمکش آغاز کنند اما در صورتی که احساس کنند طرف مقابل به آنها زیاد محبت ندارد یا برایشان اهمیت قائل نمیشود با همان سرعت به رابطه خود پایان میدهند اغلب نیز همین حالت پیش میآید زیرا ممکن است طرف مقابل همان احساسات فرد مبتلا به اختلال مرزی را نداشته باشد.
مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی بسیاری مواقع بعضی افراد را فرشته و بعضی دیگر را کاملاً دیو و دد محسوب میکنند یدهای که با اصطلاح تفکر سیاه و سفید به آن اشاره میشود مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی وقتی احساس میکنند که انتظاراتشان از طرف مقابل برآورده نمیشود سیار نامتعادل و هیجانی میشوند ولی در عین حال از طرد شدن و از دست دادن رابطه میترسند و در نتیجه سردرگم میشوند همه این حالتها ، نوسانات هیجانی شدیدی را موجب میشوند بعضی نتایج این ترن هوایی هیجانی و ترسناک عبارتند از یک تغییرات دائم و غیر قابل پیشبینی در اعتماد به نفس، دورههای طولانی افسردگی خود آسیب
رسانی عمدی، اندیشیدن به خودکشی و اقدام به خودکشی رفتارهای بیفکر و بیپروا مثل سوء مصرف مواد خشونت فیزیکی و بی بندو باری جنسی
اختلال شخصیت خودشیفته
افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته تواناییهای خود را بیش از آنچه هست تخمین میزنند موفقیتهای خود را بزرگتر از آنچه هست میدانند در همه چیز به تحسین دیگران نیاز دارند و با مردم همدلی نمیکنند این افراد معتقدند که برتر و بهتر از دیگران هستند و از آنها انتظار دارند که این برتری را به رسمیت بشناسند آنها به طور دائم منتظر تعریف و تمجید دیگران هستند و در صورتی که از آنها تعریف نکنند ممکن است در روابط میان فردی از دیگران انتظار دارند که وقت انرژی و احساسات خود را وقف آنها کنند و از دیگران به نفع خود سوء استفاده میکنند افراد خودشیفته با دیگران همدلی ندارند و احساسات و خواستههای دیگران را نمیتوانند تشخیص دهند یا آنها را کاملاً نادیده میگیرند به همین علت پیشینه آنها پر از روابط میان فردی نافرجام است افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته همسرانی را ترجیح میدهند که آنها را آشکارا ستایش میکنند نه همسرانی
را که آنها را واقعاً دوست دارند اما در پشت ظاهر پرسر و صدای این افراد درباره موفقیتها و استعدادهایشان داستانهای پر آب و تاب تعریف میکنند یک اعتماد به نفس بسیار شکننده وجود دارد و این افراد دائماً به تایید دیگران نیازمند هستند اطرافیان باید دایم به آنها اطمینان بدهند که حرفها و کارهایشان درست است این افراد وقتی دیگران به آنها قوت قلب نمیدهند خشمگین و پرخاشگر میشوند به علت عدم همدلی با دیگران و تلاش برای سوء استفاده از آنها افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته ممکن است به رفتارهای مجرمانه و بزهکاران منجر شود.
اختلال شخصیت اجتنابگر
ویژگی اصلی اختلال شخصیت اجتنابگر عبارتند از گریز دائم از جمع احساس حقارت و حساسیت بیش از حد به نظرات منفی و انتقادات دیگران
این ویژگیها در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی اهر میشوند و در انواع زمینهها به چشم میخورند ز جمله زمینههای اجتماعی شغلی و تعاملات میان فردی افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابگر از انتقاد عدم تایید دم پذیرش میترسند و همیشه فکر میکنند که دیگران میخواهند از آنها ایراد بگیرند و کارهایشان را
تقبیح کنند علت این ترسها مبتلایان به اختلال شخصیت اجتنابگر از مدرسه کار و همه فعالیتهای اجتماعی اجتناب میکنند و نمیتوانند با کسی دوست صمیمی شوند مگر مطمئن باشند دوستانی که مییابند هرگز از آنها ایراد نخواهند گرفت این افراد معمولاً خجالتی هستند از ترس مسخره شدن یا خجالت کشیدن درباره خود هیچ حرفی نمیزنند آنها اطلاعات و نظرهای مبهم را به شیوه منفی تفسیر میکنند مثلاً وقتی کسی میگوید از کیفیت کار شما بسیار شگفت زده شدم آن را انتقاد و عدم تایید تفسیر میکنند.
در حالی که این جمله میتواند به معنای ستایش و تعریف نیز تلقی شود افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابگر با غریبهها اصلاً راحت نیستند به هر قیمتی سعی میکنند از مواجهه با افراد غریبه دوری جویند به همین دلیل ریسک پذیری ندارند و به فعالیتهای جدید دست نمیزنند و حتی اگر ترفیع شغلی آنها باعث مسئولیت بیشتر تعامل بیشتر با مردم شود آن را رد میکنند افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابگر اعتماد به نفس ضعیفی دارند و از اینکه منزوی هستند و نمیتوانند از مزایای مراودت اجتماعی و روابط صمیمانهای که دیگران از آن لذت میبرند هره ببرند از دست خود عصبانی میشوند.
اختلال شخصیت وابسته
همه میدانیم وابسته بودن به دیگران چه احساسی به انسان میدهد اما افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته هم برای تصمیمگیریهای عادی و هم برای تصمیمگیریهای مهم به دیگران متکی هستند و این اعث میشود یک ترس غیر منطقی از ترک شدن و تنها گذاشته شدن در آنها به وجود آید تی وقتی عقیده خودشان با عقیده دیگران تفاوت دارد گاهی حرف دیگران را قبول میکنند صرفاً برای اینکه طرف مقابل آنها را طرد نکند تمایل آنها به ایجاد و حفظ روابط میان فردی مبتنی بر حمایت و ساپورت ممکن است باعث شود خصوصیات رفتاری دیگری نیز در آنها به وجود آید.
از جمله اطاعت و حرف گوش کنی خجالتی و ترسو بودن و انفعال افراد مبتلا به این اختلال شبیه به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابگر هستند را آنها نیز احساس عدم کفایت بیعرضگی میکنند نسبت به هرگونه انتقاد حساس هستند و به دلگرمی گرفتن نیاز دارند تفاوت آنها در این است که فراد مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابگر برای پاسخ دادن به این احساسات و نیازها از طریق اجتناب کردن از روابط میان فردی و روابط اجتماعی اقدام میکنند در حالی
که افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته ا چسبیدن به روابط میان فردی سعی میکنند آنها را برطرف کنند.
اختلال شخصیت وسواسی اجباری
افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری تمایلاتی به شدت کمال گرایانه دارند از جمله به نظم و کنترل بر اوضاع به شدت اهمیت میدهند تا حدی که انعطاف پذیری کیفیت کار و بازدهی صحیح را به خطر میاندازند آنها به اصول و قواعد کار جدولهای زمانی برای انجام کارها و روندها و روالهای از بیشترین شده میچسبند تا جایی که نیت اصلی در کاری که انجام میدهند از یاد میرود مثلاً تفریحی بودن فعالیت منحرف شدن از یک برنامه از قبل تعیین شده باعث رنج شدید آنها میشود نرسیدن به بالاترین استانداردها در کارهایی که انجام میدهند باعث ناراحتی شدید آنها میشود توجه به جزئیات و عدم انعطاف پذیری آنها دیگران ناراحت میکند یرا باعث میشود کارها به تاخیر بیفتند و مشکلاتی پیش بیاید مثلاً این افراد کار گروهی را متوقف نگه میدارند تا قسمتی که آنها مسئول انجامش هستند با دقت و ریزبینی کامل مانطور که از اول برنامهریزی شده است انجام شود افراد مبتلا به اختلال شخصیت وسواسی اجباری
همیشه همه چیز را با دقت برنامهریزی میکنند و دوست ندارند در برنامههای خود تغییری بدهند نابراین حتی سرگرمیها و تفریحات برای آنها تکالیفی جدی است که باید طبق برنامهریزی و زمانبندی جام شود مثلاً رفتن به رستوران باید از مدتها قبل برنامهریزی شود منوی رستوران مورد بررسی قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که همه اعضای خانواده از آن خوششان خواهد آمد کیفیت رستوران باید با دوستانی که قبلاً به آنجا رفتهاند چک شود اگر برنامه مختل شود مثلاً خانواده به آنجا برود و ببیند که رستوران بسته است رد به شدت ناراحت میشود و نمیتواند بلافاصله راه حل دیگری پیدا کند ر کاری که طبق نظم و ترتیب مخصوص به خود انجام نمیگیرد.
این افراد را ناراحت میکند اهی نظم و ترتیب حالت افراطی به خود میگیرد مثلاً خواستن از فرزند که در خط مستقیم دوچرخه سواری کند یا ثابت کردن به دیگران که طرز صحیح شستن ظرفها کدام است این افراد اگر دیگران به حرف آنها گوش ندهند عصبانی میشوند ولی به ندرت آن را نشان میدهند به همین دلیل هیچ کاری را به دیگران نمیسپارند میخواهند همه کارها را خودشان انجام دهند و در نتیجه دیگران فکر میکنند که آنها معتاد کار هستند تمایل به کمال گرایی باعث میشود که افراد مبتلا به اختلال شخصیت سواسی
اجباری به جای دور ریختن وسایل اضافه آنها را جمع میکنند تا جایی که حالت مرضی به خود میگیرد همچنین ین افراد در خرج کردن پول بسیار دقت میکنند و عقیده دارند که پول نباید حیف و میل شود به همین دلیل اکثر آنها در طحی زندگی میکنند که بسیار کمتر از سطحی است که توان مالی آن را دارند.